در کدام کشور زندان وجود ندارد؟
این سوال که «در کدام کشور زندان وجود ندارد» در نگاه اول شاید بیشتر شبیه به یک شوخی یا خیال‌پردازی باشد. اما واقعیت این است که در گوشه‌هایی از جهان، نظام کیفری چنان تغییر کرده که مفهوم سنتی زندان تا حد زیادی کمرنگ یا حتی حذف شده است. البته پاسخ ساده‌ای وجود ندارد، چون هیچ کشوری به‌طور کامل بدون ساختار قضایی و ابزار کنترل اجتماعی نیست، اما بعضی مناطق با تغییر نگاه به مجازات، الگوهای نوینی ارائه کرده‌اند.
چرا بعضی کشورها به‌سمت حذف زندان رفته‌اند؟
در دهه‌های اخیر، موجی جهانی به‌راه افتاده است که تأکید می‌کند زندان به‌تنهایی نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیازهای عدالت و بازسازی اجتماعی باشد. هزینه‌های بالای نگهداری زندانیان، بازگشت مکرر آن‌ها به چرخه جرم، و پیامدهای روانی و اجتماعی این مجازات، دولت‌ها را به فکر واداشته است.
در این میان، برخی کشورها توانسته‌اند به‌جای گسترش زندان‌ها، سیستم‌های جایگزینی طراحی کنند که هم عدالت را حفظ کند و هم احتمال بازگشت فرد به اجتماع را افزایش دهد.
جزایر فارو: بدون زندان دائمی
یکی از نمونه‌های جالب، جزایر فارو است؛ منطقه‌ای خودمختار تحت حاکمیت دانمارک که زندان دائمی ندارد. اگر فردی در این جزایر مرتکب جرمی شود که نیازمند حبس باشد، به دانمارک منتقل می‌شود. این نشان می‌دهد که زندان در این منطقه ضرورتی ندارد و سازوکارهای جایگزین تا حد زیادی کارآمد هستند.
واتیکان: دولت کوچک بدون زندان
مثال دیگر کشور واتیکان است؛ کوچک‌ترین کشور جهان و مقر کلیسای کاتولیک. این کشور نیز زندان فعال ندارد و در صورت بروز جرم، شخص مجرم تحت نظر سیستم قضایی ایتالیا قرار می‌گیرد. همین مسأله باعث شده که واتیکان در عمل، کشور بدون زندان محسوب شود.
هلند: تعطیلی زندان‌ها به دلیل کاهش جرم
هلند با کاهش چشمگیر جمعیت زندانیان در دهه‌های اخیر، تعداد زیادی از زندان‌های خود را تعطیل کرده است. به‌جای آن، مجازات‌های جایگزینی چون خدمات اجتماعی، برنامه‌های روان‌درمانی و نظارت الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رویکرد نه تنها باعث کاهش جرم، بلکه موجب صرفه‌جویی چشمگیر در هزینه‌های عمومی شده است.
نروژ: بازپروری به جای تنبیه
در نروژ، نگاه حاکم بر زندان کاملاً متفاوت است. این کشور تمرکز خود را بر بازپروری گذاشته و تلاش می‌کند زندانیان را برای بازگشت به جامعه آماده کند. نمونه شاخص این سیاست، زندان باستوی است که بیشتر به یک دهکده آموزشی شبیه است تا زندان. آمارها نیز نشان می‌دهد نرخ تکرار جرم در نروژ به‌مراتب پایین‌تر از کشورهای دیگر است.
اما آیا می‌توان جهان بدون زندان را تصور کرد؟
در نقطه‌ای حساس از این بحث قرار داریم. تجربه این کشورها نشان می‌دهد که حذف زندان به‌طور کامل شاید ممکن نباشد، اما می‌توان آن را به حداقل رساند. با این حال، هنوز یک سوال اساسی باقی می‌ماند: آیا این مدل‌ها قابل تعمیم به کشورهایی با سیستم‌های قضایی سنتی و نرخ جرم بالاتر هستند؟
پاسخ به این سوال و بررسی دقیق‌تر تجربه کشورهای دیگر، مانند برزیل و پروژه APAC، می‌تواند تصویر روشن‌تری از آینده نظام کیفری جهان ارائه دهد. اگر مایل هستید درباره این تجربه‌ها، جزئیات دقیق‌تر، آمارها و تحلیل‌های رسمی مطالعه کنید، می‌توانید ادامه مقاله را در منبع اصلی بخوانید.
منبع: مجله ازهیچ!